Habib Jazayeri

داستان بابا گوریو از یک پانسیون در منطقه‌ای فقیر نشین در پاریس و ساکنین آن آغاز می‌شود . و در ابتدا بالزاک شرح حالی از مالک پانسیون و افرادی که در آنجا ساکن هستند می‌دهد . هر کدام از این ساکنین و مالک پانسیون نماینده طبقه و یا قشری از مردم و اجتماع آن روز فرانسه را شامل می‌شوند . مردان و زنانی از اقشار بورژوای ورشکسته و دانشجوی شهرستانی و دختر جوانی که در فقر و تحت سرپرستی به سر می‌برد ولی پدر او ثروتمند مشهوری است و نهایتاً حتی مجرم فراری در این پانسیون حضور دارند . اما همانطور که از اسم کتاب پیداست داستان اصلی در مورد شخصیت با باگوریو این بورژوای ورشکسته می‌باشد و در واقع علاوه بر او ، داستانی به موازی در مورد شخصیت دانشجوی شهرستانی به نام اوژن راستینیاک در این کتاب قرار داده شده است دانشجویی جوان که از روستا به پاریس آمده است و می‌خواهد به سرعت رشد کند و به موفقیت و ثروت همچنین لذت زندگی اشرافی به سبک پاریسی‌ها را بچشد . این دانشجو با گذر از مکرها فریب‌های آدمیان و حوادث متفاوتی که در آن شهر بزرگ برایش پیش آمد به انسانی آگاه و پخته تبدیل شد . و اما شخصیت بابا گوریو آنطور که در سن پیری تعریف شد آدمی بود عاشق عجیب و غریب و افسارگسیخته و افلاطونی به دخترانش به طوری که این عشق با نگاه واقعگرایانه تطابقی نداشت و حتی موجب آزار مخاطب قرار می‌گرفت . در مقابل این شخص ، دخترها و دامادهایی قرار گرفته بودند که هیچ عشق و محبتی را برای بابا گوریو نه تنها ابراز نمی‌داشتنند بلکه تمام رفتار و اعمال آنها یک اذیت و آزار دائمی برای او بودند به طوری که حتی برای لحظات پایانی زندگی او حاضر نشدند و حسرت دیدار آخر را هم برای او باقی گذاشتند .

به تازگی کتاب بین القصرین از نجیب محفوظ نویسنده مصری برنده جایزه نوبل ادبیات خواندم موضوع کتاب شرحی است از یک خانواده بسیار سنتی در ابتدای قرن بیستم در کشور مصر است جامعه مصر را در آن دوره زمانی یعنی دوره‌ای که جامعه مصر همانند بسیاری از کشورهای جهان سوم و به خصوص خاورمیانه یک دوره گذار از فئودالیسم به سرمایه‌داری را می‌گذراند دوره‌ای که انقلابات  و حرکات مردمی بر ضد استعمار به خصوص انگلستان در بیشتر کشورهای منطقه در حال انجام بود شرحی که نویسنده از آن خانواده که نماینده جامعه سنتی مردم مصر است در قالب داستان می‌دهد حکومت مردسالاری مطلق و تحمیل بیشترین آزارها  محرومیت‌های زنان در آن جوامع را به تصویر می‌کشد مرد خانواده که به نوعی حکم خدایی در آن خانواده را دارد علی رغم اینکه مسلمانی دو آتش است هر شب به مشروب‌خواری در میکده‌ها ، همچنین به زن بارگی می‌گذراند ، در حالی که در خانه سخت‌ترین قوانین مذهبی را اجرا می‌کند زن خانواده و دو دخترش علاوه بر اینکه حق تحصیل در دبیرستان برای دخترها را نداشتند حق بیرون رفتن از خانه را هم نداشتند ، قوانین ازدواج برای دخترها و پسرها به صورت کاملاً سنتی و از طریق اجازه فقط پدر امکان‌پذیر بود و آن هم بدون ملاقاتی قبل از ازدواج بین دختر و پسر . همچنین آزادی‌ها و رفتارها و سبک زندگی سه پسر خانواده به طور کامل در اختیار پدر مستبد بود . داستان از نظر سیاسی به سال ۱۹۱۹ که شورش‌های مردمی بر علیه استعمار انگلیس ادامه پیدا می‌کند تا جایی که مردم مصر بعد از دادن تلفاتی مردمی ، انگلیس را مجبور به پذیرش استقلال آن کشور می‌کند داستان  همراه  با شهادت  جوان تحصیل کرده و دانشگاهی خانواده تمام می‌شود و نویسنده  بقیه وقایع این داستان را در جلدهای بعدی این کتاب ادامه می‌دهد . جذابیت این کتاب برای خواننده‌های ایرانی به این دلیل است که فضای موجود بر داستان بسیار شبیه فضای جامعه ایرانی در ابتدای قرن بیستم می‌باشد . کتاب‌های سووشون و شوهر آهوخانم شباهت‌هایی به این داستان مصری دارند

این تخصص فقط در اختیار داستایوفسکی قرار دارد که افرادی که تمام سوابق و رفتارهایشان دال بر ناهنجاری و بی اخلاقی است را طوری نشان می‌دهد که نه تنها آنها را محکوم نکنید بلکه باید از آنها دفاع کرد . امروز داشتم به سوابق دمیتری از آغاز که در این کتاب معرفی شد تا اینجا که در پایان کتاب نزدیک شده‌ایم هرچه نگاه کردم نکته مثبتی که این شخص در زندگیش انجام داده نمی‌بینیم ولی باز هم دوست دارم که او محکوم نشود به عشقش گراشینکا برسد و زندگیش را به نفع مطلوبی ادامه دهد . مروری بر خاطرات اولیه از این کتاب تا آنجا که یادم هست داشتم هیچ کار مثبتی ندیدم او ضمن کارهای نامتعارف مثل به هدر دادن پول‌های زیاد در صرف عیش و نوش و هوا و هوس پول‌هایی که متعلق به خودش نبودند ولی بدون توجه به امانتداری و حفظ شخصیت خود ، و نیز ذکر کارهای ناپسند دیگرش در رابطه با افراد مثل : یک بار که به آن افسر مفلوک حمله کرد و ریش او را کشید و در میان جمع او را خوار و خفیف کرد و به خانواده رنجور و بیمار او رحم نکرد حتی می‌شود گفت باعث بیماری فرزند او شد . و یا موضوع مربوط به کاتیا که نامزد قانونی او بود بی خود و بی‌جهت و به خاطر هوا و هوس خیلی راحت و بدون هیچ دلیلی او را ترک کرد و بدون اینکه به شخصیت و روحیات و آینده این دختر توجهی کند از او جدا شد . رفتار او با پدرش جدای از آن همه پستی‌هایی که در وجود پدرش بود دیمیتری هیچ وقت سعی نکرد به او نزدیک شود بلکه از همان ابتدا کینه‌ای شدید از او به دل داشت و خیلی علنی هرجا که می‌رسید می‌گفت که یک روزی او را خواهد کشت. و یا اینکه گریگوری کسی که دیمیتری را از کودکی و از نوزادی بزرگ کرده بود و به هر حال بر گردن او حق داشت به قصد کشت او را با دسته هاون زد و او را بیهوش و پر از خون بر روی زمین گذاشت و از آنجا خارج شد و به سراغ گاراشینکا رفت . در حال می خواستم این را بگویم که داستایوفسکی بعد از این همه اعمال ناپسند و هرزه از دیمیتری باز هم در این دادگاه به گونه‌ای پیش رفته است که کسی دوست ندارد او محکوم شود